مدیریت اراضی ذخیره توسعه شهری با رویکرد ساماندهی عملکردهای نامتجانس شهری (موردی: منطقه 18 شهرداری تهران )

توجه به ظرفیت های توسعه ای در درون مناطق شهری، امروزه به عنوان یک سیاست پذیرفته شده در حوزه برنامه ریزی شهری مورد قبول واقع شده است.این توجه به ویژه با گسترش مفهوم توسعه پایدار شهری که در آن بهره گیری موثر و پایدار از ظرفیت های توسعه ای رها شده دردرون مناطق شهری راتوصیه می کند، اهمیت مضاعف پیداکرده است. با توجه به اینکه توسعه فیزیکی شهرهای کشورمان و از جمله شهر تهران، عموما بصورت افقی و در جهت تخریب و دست اندازی به اراضی کشاورزی اطراف شهرها بوده است، لاجرم ارائه الگوی خاصی از توسعه که هدف آن استفاده از ظرفیت های توسعه ای مانند اراضی ذخیره توسعه و نوسازی شهری در درون مناطق و محلات شهری می باشد، ضرورت مضاعف پیدا می کند، که بدین ترتیب هم مانع دست اندازی به اراضی کشاورزی اطراف شهرها بشود و هم هزینه های گزاف ایجاد محلات و شهرکهای جدید را بر ساختار اقتصادی کشور تا حد امکان کاهش دهد. این رویکرد توسعه ای، رویکرد توسعه میان افزای شهری می باشد که محلات را دارای قابلیت ها و پتانسیل هایی همچون سطوح بایر و متروکه و کم استفاده ای می داند که از امکاناتی همچون شبکه های ارتباطی و همچنین تاسیسات زیر بنایی در محل برخوردارمی باشند. با توجه به این مساله و از سوی دیگر توجه به مسائل توسعه ای شهرهای کشور، رویکرد توسعه اراضی ذخیره توسعه و نوسازی شهری از پتانسیل مناسبی برای ورود به رویکردهای برنامه ریزی کشور برخوردار می باشد. به ویژه در داخل مناطق شهری بزرگ همچون تهران، استفاده از این رویکرددر سطح یکی از مناطق آن مورد توجه این تحقیق قرار گرفته است. منطقه 18 شهرداری تهران یکی از مناطق حاشیه ای شهر تهران است که در اثر سیاست های توسعه و گسترش شهر تهران در دوران ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، موجودیت یافت. اما پس از انقلاب و با شروع جنگ تحمیلی و آغاز سیل مهاجرت گسترده از شهرستانها به سمت تهران، محلات منطقه 18 در داخل زمین های زراعی و بصورت شتابزده و البته بصورت گسترده و پراکنده از یکدیگر گسترش یافتند.عدم توجه به پیشنهاد راهبردهای مناسب جهت ارتقای زمینه توسعه اراضی ذخیره در سطح محلات شهری در قالب طرح های جامع و تفصیلی، سبب گردیده است که اکنون پس از گذشت چندین دهه از شکل گیری محلات این منطقه، همچنان از عمده ظرفیت های کالبدی میان افزای موجود در محله استفاده نشود. به طور کلی به نظر می رسد یکی از مهمترین طرح های موضعی- موضوعی در طرح های مصوب جامع و تفصیلی شهر تهران، اراضی ذخیره توسعه و نوسازی شهری باشد که در مقیاس های مختلف، از فراشهری و شهری، فرامنطقه ای، منطقه ای و بالاخره ناحیه ای و محلی بهره برداری می شوند. لذا در این تحقیق تلاش می شود، راهکارهای موثری برای مدیریت و ساماندهی اراضی ذخیره توسعه و نوسازی شهری (با کاربری نامتجانس شهری) معرفی شود. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل سنجش ظرفیت و قابلیت توسعه هر یک از اراضی ذخیره در منطقه مورد مطالعه می باشد که برای این منظور منطقه 18 شهرداری تهران به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. برای دستیابی به این هدف، با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره فضایی، ظرفیت توسعه هر سایت بررسی و در نهایت بر اساس قابلیت توسعه هر یک از سطوح، عملکردها، راهبردها و پیشنهاداتی ارائه می شود.